“Het lijkt wel winter”, zegt m’n moeder ineens als ze naar buiten kijkt.
“Het is ook winter”, zeg ik.

Ze ligt in het ziekenhuisbed in de woonkamer, naast het raam. Ze kan naar buiten kijken of naar de televisie, maar meestal heeft ze haar ogen dicht.

“Het is geen winter”, zegt ze.
Ik kijk op m’n telefoon om de datum te checken. Ik weet al een tijdje niet meer wat voor dag het is. Maandag, zondag, dinsdag, november, december, Eerste Kerstdag. Alles loopt door elkaar. Het zijn dagen zonder datum.
“Je hebt gelijk”, zeg ik, “het is 20 december, de winter begint morgen.”
Ze kijkt me aan met een ik-ben-nog-lang-niet-gek-blik.

Praten kost haar steeds meer moeite. Ze is stil.

Het heeft tijd, veel teveel tijd, gekost om de juiste hoeveelheid pijnmedicatie geregeld te krijgen. Van die pillen naar andere pillen en van weer andere pillen naar pleisters. Het heeft tijd, veel teveel tijd, gekost om de huisartsen de urgentie van de situatie te doen inzien. En het heeft ook tijd, teveel tijd, gekost om de thuiszorg op de rit te krijgen. Het regelen van euthanasie kost trouwens ook tijd. Daarnaast; mijn moeder is nog nooit terminaal geweest, mijn vader heeft nog nooit met een terminale vrouw te maken gehad en ik niet met een terminale moeder. Wij weten ook niet wat we moeten doen of wat de bedoeling is. We doen maar wat. We doen wat wij denken dat het beste is voor m’n moeder. Dat het eind december is, werkt ook niet echt mee.

Ik belde huilend met een huisarts: “Ik voel me gewoon ontzettend in de steek gelaten door de gezondheidszorg.”

Hoeveel mooie zinnen ik er ook over zou willen schrijven; dit laatste stukje leven, dit stukje zo ontzettend dicht bij de dood, dit stukje is lelijk. Er is geen ander woord voor. Het is lelijk en het voelt oneerlijk en vooral als niet de bedoeling.

“Het komt zoals het komt”, fluisterde m’n moeder gisteren.

Het zijn dagen zonder datum. Het zijn dagen dat m’n moeder er nog is. Tot er weer een dag met datum komt. De dag waarop m’n moeder sterft.

Het zijn van die verhalen die je hoort op straat. Of in de supermarkt. Of leest in een tijdschrift. ‘Toen hij eenmaal in het ziekenhuis lag, toen ging het hard.’ ‘Ze ging voor iets kleins naar de dokter en daarna is het eigenlijk heel hard gegaan.’

Het zijn vooral alle laatste keren die hard voorbij gaan.

Laatste keer met z’n drieën naar de LIDL.
Laatste keer wandelen.
Laatste keer bij mij eten.
Laatste keer naar buiten.
Laatste keer in haar stoel.
Laatste keer in haar eigen bed slapen.

En juist omdat al die laatste keren elkaar zo snel opvolgen heb je op het moment zelf niet in de gaten dat het allemaal laatste keren waren. En dat is maar goed ook, want anders blijf ik aan het huilen. Al is er eigenlijk weinig tijd om te huilen of om te lang stil te staan bij de situatie, want alle laatste keren worden opgevolgd door allerlei eerste keren die geregeld moeten worden. En in het regelen van al die eerste keren gaat veel tijd en vooral heel veel geduld met de huisartsen, huisartsassistenten, thuiszorgcentrales en verzekeringsmaatschappijen zitten.

Eerste keer kennis maken met huisarts 1.
Eerste keer kennismaken met huisarts 2.
Eerste keer kennismaken met huisarts 3.
Eerste keer slapen in een ziekenhuisbed in de woonkamer.
Eerste keer je moeder naar het toilet brengen.
Eerste keer een morfinepleister plakken.
Eerste keer bezoek van de thuiszorg.

M’n moeder wilde eigenlijk nooit in een ziekenhuisbed in de woonkamer komen te liggen, maar omdat het allemaal zo hard gaat is dit de enige oplossing.

Het is wat het is.
Het gaat zoals het gaat.
En het gaat hard.

Na bijna 20 jaar delen van lief en leed op internet zou je denken dat negatieve of lullige reacties me niet zoveel meer doen. Integendeel. Ik kan nog net zo pissig worden als 20 jaar geleden wanneer iemand een reactie plaatst, puur bedoeld om te kwetsen. En ik kan me, net als 20 jaar geleden, de hele dag lopen druk maken over wat ik allemaal terug wil zeggen. Nu weet ik ook al 20 jaar dat je maar beter niks terug kunt zeggen, don’t feed the trolls, want dat is precies wat ze willen.

Maar ik kan de laatste reacties van Menno, een man die hier al bijna 20 jaar meeleest, niet naast me neerleggen. Omdat ik gewoon echt niet begrijp waarom iemand moedwillig een nare reactie plaatst onder een column die gaat over de naderende dood van m’n moeder.

Hij schreef onder mijn tekst THE TIME IS NOW: “En kunt u dan uw stervende moeder bezoeken?”, vroeg de dokter. “Zeker”, zei je, ”ik moet dan wel mijn neukertje of mijn oude vader om een lift vragen, want ik heb nog geen rijbewijs en geen auto.” “Goed geregeld dus”, zei de dokter.

Ik heb Menno gemaild met de vraag of deze reactie nu echt nodig was, maar daarop kreeg ik geen antwoord. Ik kreeg 2 weken later wel een reactie onder mijn plog met de Disney-foto’s (LUNA NAAR EURODISNEY (PLOG)): “And you didn’t bring your Mum, who is about to die, right? Maar je kunt altijd schrijven over de kanker van andere mensen, natuurlijk. En poesjes. Moet je niet aan denken, dat de telefoon gaat, dat je vader meteen naar het ziekenhuis moet, omdat zijn lief stervende is, en dat je dan niet even kunt rijden, omdat je pas twaalf jaar weet dat je moeder stervende is, en dus je rijbewijsje niet op tijd hebt kunnen halen. Never mind, er zijn altijd poesjes.”

Niet dat het jou ook maar iets aangaat, Menno, maar mijn moeder woont op 300 meter van mij vandaan en heeft ervoor gekozen om thuis te sterven als zij het daar de tijd voor vindt. Die tijd vindt ze het nu nog niet, omdat ze, met de maximale pijnstilling, nog samen met m’n vader geniet van een voetbalwedstrijd op tv. Of van de zoveelste herhaling van Midsomer Murders. Of van een spannend luisterboek.

Weet je waar m’n moeder ook van genoot? Van mijn foto’s van Eurodisney. Weet je hoe fijn het is voor een moeder om te zien dat je een sterke dochter op de wereld hebt gezet? Een dochter die, ondanks haar verdriet, toch gewoon wél leuke dingen blijft doen? Wél gewoon kitsche kerstballen gaat shoppen in Amsterdam. Wél gewoon op de foto gaat met Baloo in Eurodisney. Weet je hoe hard we met z’n drieën hebben gelachen toen ik vertelde dat ik een uur in de rij tussen de kinderen moest wachten voor die foto, maar dat ik ook echt als een kind zo blij was? Na m’n Eurodisney-foto’s en -verhalen hadden we een gesprek over doodskisten, euthanasie, welke bloemen op de kist en zaten we met z’n drieën te huilen, omdat we het einde alle drie zo graag anders hadden gezien.

Ik ben een dochter die met alle liefde al jaren naast mijn ouders staat, óók tijdens dit laatste, moeilijke stukje. Voorál tijdens dit laatste moeilijke stukje.

En Menno, omdat jij je zorgen maakt of ik er wel op tijd bij zal zijn als m’n moeder sterft; mocht mijn moeder er toch voor kiezen om liever naar een hospice te gaan, dan zit die op een kilometer van mijn huis, een afstand die ik, mocht het nodig zijn, kruipend nog wel aan kan, maar gelukkig heb ik een fiets. En mocht er geen plek zijn in deze hospice, of in het ziekenhuis in Tiel, dan heb ik genoeg geld gespaard om een paar maanden lang elke dag en nacht op en neer te kunnen gaan met de taxi naar welke plek dan ook in Nederland. Wat zeg ik? Ik kan me Godverdomme elke dag met een limousine laten brengen als het moet! Maar gelukkig hoef ik dit allemaal niet in m’n eentje te doen of te dragen, want ik heb genoeg mensen in mijn omgeving die mij met alle liefde, op elk moment van de dag, naar waar dan ook willen brengen.

Dus beste Menno, ik word misschien oud zonder rijbewijs, maar laat mij in Godsnaam nooit zo’n liefdeloze, compassieloze, zure, zielige, zelfingenomen klootzak worden zoals jij.

“Nou, dan is het dus einde oefening”, zegt m’n moeder.
“Ja”, zegt de longarts, “zo zou je het kunnen stellen.”

Ik werd 2 weken geleden gebeld met de mededeling dat de bestralingen van de longtumor bij m’n moeder niet door konden gaan. Op de PET-scan die in het UMC in Utrecht gemaakt was om het bestralingsgebied vast te stellen waren uiteindelijk wat meer verdachte plekjes te zien geweest. Dus er moest nóg een scan gemaakt worden. Een uitgebreidere, een PET/CT-scan, zodat duidelijk zou zijn waar en hoeveel en of bestralen überhaupt nog wel mogelijk was. Dus weer naar Utrecht, weer onder een apparaat en een paar dagen later weer naar een afspraak met een arts voor de uitslag.

Hoe vaak liepen we al eerder met z’n drietjes door dit ziekenhuis? Of een ander ziekenhuis? Hoeveel artsen hebben we gezien? Hoeveel scans zijn er gemaakt? Hoeveel bloed is er afgenomen?

Te vaak.
Te veel.

Hoe vaak zaten we al met die onzekerheid tussen de onderzoeken en de gesprekken met de artsen in? Het leven is zo broos. Het lichaam is zo broos.

Het is al 7,5 jaar geen stap meer vooruit.
Maar een stap op de plaats.
En daarna weer een stapje terug.

Hoe vaak dachten we; nu is het afgelopen, nu is er echt geen behandeling meer? We dachten het eigenlijk iedere keer dat we een arts bezochten. We dachten het iedere keer dat de kanker toch weer terug was. En we dachten het voor iedere chemokuur, tijdens iedere chemokuur en na iedere chemokuur. We dachten het bij een griepje. We dachten het iedere keer dat de kanker toch weer onder controle bleek. We dachten het soms bij een hoestje. We dachten het toen er uiteindelijk van chemokuren op chemopillen over werd gegaan. We dachten het bij een ooginfectie. We dachten het als het al een paar maanden goed ging.

Kanker betekent moeten leven met de gedachte; straks komt het terug, straks is er geen behandeling meer mogelijk, straks is het lichaam op.

Het bleef altijd bij gedachten. Tot gisteren.

Het is wat het is.
En het is tijd.

Mijn stopzinnetje is al m’n hele volwassen leven ‘komt goed’. “Schatje, zou jij straks de was er even uit willen halen en ophangen?” “Komt goed.” “Kun jij een dromenvanger van 1 bij 2,5 meter maken?” “Komt goed.” “Wil jij onze allernieuwste vibrator testen?” “Komt goed.” Als ik over weet ik veel wat klaag of zeur, dan eindig ik m’n klaagzang altijd met een ‘komt goed’ en als anderen problemen hebben, dan probeer ik ze meestal op te beuren met een ‘komt goed, uiteindelijk komt alles altijd goed’.

Het is ook het interne antwoord naar mezelf.

Geen pensioen? Komt goed.
Af en toe geen opdrachten? Komt goed.
Ongewenst zwanger? Komt goed.
Geen rijbewijs? Komt goed.
Man met een burnout? Komt goed.
Geen rijbewijs? Komt goed.
Zes jaar lang geen seks? Komt goed.
Relatie na 10 jaar verbreken? Komt goed.
Alles achterlaten in Amsterdam en verhuizen naar Tiel? Komt goed.
Verliefd op een man in de schuldsanering? Komt goed.
Verliefd op een man met kind? Komt goed.
Man al z’n geld vergokt? Komt goed.
Moeder op Intensive Care? Komt goed.
Vader ontslagen? Komt goed.
Man met een burnout? Komt goed.
Getrouwd met een narcist? Komt goed.
Scheiden van een narcist? Komt goed.
Hond ziek? Komt goed.
Een leven zonder kinderen? Komt goed.
Kat dood? Komt goed.
Teruglopende inkomsten? Komt goed.
Moeder ziek? Komt goed.

Een paar weken terug had ik een vergadering die vooraf werd gegaan door een rondje hoe-is-het-met-jou-nog-wat-meegemaakt-sinds-de-laatste-vergadering. Ik voelde de tranen al opkomen toen ik luisterde naar de rest bij wie het allemaal wel gewoon lekker z’n gangetje ging, dit gedaan, dat gedaan, vakantie geweest, ja, wel lekker, ja.

Toen ik aan de beurt was kon ik niet meer stoppen met huilen en het komt zo ongeveer neer op het volgende; ik heb voor het eerst in m’n leven het allesoverheersende gevoel dat het allemaal niet goed komt.

Een vriendin van me zei ooit: “Ik maak me pas zorgen als mensen stoppen met delen.” Ze bedoelde daarmee dat mensen die middenin een depressie of andere ellende zitten doorgaans geen behoefte meer voelen om over die ellende te delen. Nu voel ik die behoefte eigenlijk ook niet. Ik ben bekend met me kut en klote voelen en ik ben ook bekend met depressievere dagen, maar ik had tijdens die momenten altijd nog het vertrouwen dat die gevoelens vanzelf een keertje over zouden gaan, want ‘komt goed’. Dat vertrouwen heb ik nu niet meer. En al te lang niet.

Ik voel me eenzaam.
Ik wil niet meer in m’n eentje werken.
Ik heb nergens zin in.
Ik zit op slot.
Ik ben moe.

Ik doe gezellig en leuk op Facebook en Instagram, zodat ik toch nog een beetje de suggestie wek dat het goed met me gaat en zolang ik nog kan veinzen dat het goed gaat, ja, dan zal het uiteindelijk ook wel weer een keertje écht goed komen. Toch?

Blijven delen.
Komt goed.

Eén van de kernkwaliteiten van M. is dat-ie zo lekker voorspelbaar is. Zo kon ik al dagen van tevoren voorspellen dat hij gisteren ruim op tijd op de bank klaar zou zitten om het Apple Event live te streamen via de Apple tv, net zoals voorgaande jaren. Zoals iedere andere man uit kan kijken naar een lekkere voetbalderby, tussen Ajax en Feyenoord bijvoorbeeld, zo verheugde mijn Apple-nerd M. zich al weken op het event van Apple en de iPhone 11 Pro die daar gepresenteerd werd.

Glunderend zat hij op de bank te kijken naar de allernieuwste iPhones, iPads en Apple Watches die nog sneller zijn, een nog langere batterijduur hebben, nog kleiner zijn ,of juist groter, nog betere sensoren of nog betere camera’s hebben.

Cheers and Applause!!!!

M. checkt dagelijks de obligate Tech Blogs zoals Wired, Gizmodo en ARS Technica, zodat hij eigenlijk al voordat eenApple Event plaatsvind weet wat ‘m te wachten staat. Hij weet ook precies welke mannetjes er op het Apple-podium verschijnen (Tim, Steve, Jony, Jeff, Eddy; hij volgt ze waarschijnlijk ook allemaal op Instagram) en tijdens deze jaarlijks terugkerende Apple-presentatie zit hij op z’n iPhone te appen met z’n broer, net zo’n Apple-freak als hij.

Als er echt iets spectaculairs is verschenen, dan wordt er na het Apple event nog even gebeld en nabeschouwd. Dan gaat het over de verbeterde videofuncties, dat de nieuwe iPhone 2, 3 of 4 camera’s heeft, over wel of geen 5G ondersteuning en of het matglas aan de achterkant nou mooier is of niet. Maar waar het vooral over gaat; zijn alle verbeteringen, vernieuwingen en updates de aanschaf van de allernieuwste iPhone waard? Het antwoord op die vraag is wat M. betreft eigenlijk altijd ‘ja’, want ook al is de verbetering niet echt noemenswaardig of van belang (ik bedoel; wat héb je aan een telefoon met 3 camera’s als je zelf alleen maar wat huis-tuin-en-keuken-kiekjes maakt) toch is het voor een Apple-fan als hij van belang om die allernieuwste iPhone te hebben. Gewoon te hebben. Hebben. Hebben. Hebben. Niemand die het ziet, behalve andere Apple-nerds.

Ik kan bij de meeste dingen die tijdens zo’n event op ons tv-scherm voorbij komen alleen maar denken; okay, het display is een kwart inch groter of kleiner, who cares, kun je er nog een beetje mee bellen, kan ik ermee appen, kan ik er m’n favoriete Netflix-serie mee bekijken en maakt-ie een beetje scherpe foto’s die ik snel op Instagram kan zetten? Dit zijn kwaliteiten die zo ongeveer elke smartphone tegenwoordig wel in zich heeft.

Maar de kans is dus zeer groot aanwezig dat M. binnenkort de iPhone 11 Pro aanschaft. En hoewel ik totaal niet begrijp dat je steeds de allernieuwste telefoon wil hebben, kan ik zijn Apple-hebberigheid alleen maar toejuichen. Want dan krijg ik zijn oude iPhone X.